Samsun Bafra Manda Varlığı ve Manda Beslenmesi
Genel adı Asya mandası olarak tabir dilen water buffalodur. Samsun ‘da camış olarak da bilinir, Türkiye’de Samsun ili Bafra ilçesi kuş cenneti bölgesinde sulak alanda bulunan mandalar da camız, camış, kömüş, dombay adları ile de anılmaktadırlar. Manda yavrusuna malak ismi verilir. 
Boynuzlugiller familyasında bulunan sığırların alt familyasının bir üyesidir. Karadeniz bölgesinde ve Türkiye de en yaygın Samsun Mandası evcil hayvan olarak tanınır. Yabani olarak yaşayan mandaların sayıları çok azalmıştır.
Mezbahalarda, hayvancılık çiftliğinde, veterinerlikte epidemiyolojik çalışmalar yapılmaktadırlar.
Samsun Bafra’da var olan farklı iklim koşullarında manda çiftlikleri ve ev bufaloları hakkında
İl Tarım Müdürlüklerimiz tarafından çalışmalar da yapılmıştır. Bafra Mandasının incelenmiş vücudunda enfeksiyon oranı kesilenlerde sırasıyla yüzde 25,59, 26,66, 13,7 ve yüzde 10,5 idi
mandalar bu hayvan çiftliklerinde yaşayan insanlar ve veteriner tarafından çok sevilmektedirler. Hastanelerindeki toplu tüketilen manda etleri hastaların kolestrol oranlarını düşürmüştür. Evdeki yemeklerde kullanılan manda etleri daha lezzetli bulunmuştur. Bu bölgelerdeki mandalar tüm Türkiye ‘deki mandaların yüzde elliden fazlasıdır.
Tüm süt mandası türlerinde en yüksek (% 24.0) mevsimsel performansları sonbaharda kaydedildi,
bunu ilkbahar (% 20.0), kış (% 13.0) takip etti, Sağım günleri devam ederken en düşük (% 9,0) kayıt sırasında yaz ayları olduğu görüldür. Yaşlı bufalolarda daha yüksek bir enfeksiyon oranının kaydedildiğinden, elde edilen manda sütü ve manda tereyağ gibi manda sütü ürünlerinde daha yüksek olduğu fark edildi. Bu nedenle nek adar güvenli olursa olsun manda sütü ve manda sütü ürünleri mutlaka pastörize edildikten sonra tüketilmelidir. Samsun Bafra Manda çiftlikleri buna çok özen göstermektedirler.
Cinsiyet olarak anlamlı bir fark göstermeyen gençler (2 yaş altı) olan mandalardır. Her iki cinsiyetdeki mandalar da doğa ve çevre koşullarından eşit derecede etkilenirler.
Fasciolosis muazzam bir şekilde sorumlu olan mandalar içerisinde yaygın bir parazitozdur.
Manda karaciğerlerin kınama açısından ekonomik kayıpları, manda sütü ve manda etinde üretim düşüşleri, mandalarda kilo kaybı ve düşük karkas kalitesi olarak karşımız çıkmaktadır. Fasciolosis
doğal kan köpüğü ile ani ölüm ile karakterizedir. Su mandası dediğimiz türlerde daha çok görülmekle birlikte akut vaka gösteren mandalarda açıklıklar, ishal, sarılık ve şişe çenesi baskın
kronik vakalarda özelliklerdir. Bu hastalık eğer bölgede rastlanırsa manda varlığı açısından ciddi kayıplara neden olur. Türkiye genelinde manda popülasyonu byu hastalık nedeniyle özellikle flukey bölgelerde morbidite ve mortalite olarak görünür. Bazı Asya ülkelerinde anketler
evcil hayvanlar arasında bu su mandaların daha sık karşılaştığı ve acı çektiğini göstermiştir.
Samsun Bafra ‘da mandalarda görülebilecek bu enfeksiyonlarla mücadeleye yardımcı olacak şekilde il tarım müdürlüğü ve manda birliği aracılığı ile mücadele için gerekli bilgi ve dökümanlar etkili bir şekilde yayınlanır.
Etkili bir şekilde kullanılan diğer bir yöntem de,Samsun Bafra ‘da bulunan kuş cennetindeki özgür ortam ve temiz doğa koşullarıdır. Buna karşılık, gelişmekte olan ülkelerde çok az yayınlanmış bilgi vardır.
Kesilen bufalolar arasında en yüksek genel prevalans
sonbahar (% 47.26), ilkbahar (% 29.1) ve kış aylarında kaydedildi
(% 20.8). Yaz aylarında en düşük prevalans (% 18,1) kaydedildi.
Hayvancılık çiftliklerinde en yüksek genel prevalans (% 41.03) kaydedildi
sonbahar aylarında, ardından ilkbahar (% 31.98) ve kış (% 22.5),
En düşük prevalans yaz aylarında (% 18.85) idi. Veteriner hastanelerinde bir
Fasciola enfeksiyonunun zirvesi sonbaharda bir enfeksiyon ile kaydedildi
% 23,47, ilkbaharda% 19,7 ve kışın% 11,5 olarak gerçekleşti.
Yaz aylarında en düşük prevalans (% 8,2) kaydedildi. Evde
bufalolar, ilkbahar ve sonbaharda, iki mevsimsel tepe kaydedildi,
Enfeksiyon oranı sırasıyla% 15 ve% 15’tir. En düşük oran (% 5.56)
Fasciolosisin mevsimsel prevalansı
İlkbahar Yaz Sonbahar Kış Genel olarak Samsun Bafra ‘da kullanılan manda eti ve manda sütü miktarları aşağıda listelenmiştir.
Toplam% 19,96% 9,22% 24,24% 12,71
Tablo 2. Mandalarda süt üretiminin mevsimsel prevalansı (%)
2 yıldan az 2 yıldan fazla olarak iki bölümde incelenmiştir. İlk 2 yıl Samsun Bafra Mandalarında herhangi bir üretim sözkonusu değildir.
Kesilen Manda Sayısı 262/1317
19.89 435/1400
31.07
Sadece Manda Yetiştiren Hayvan çiftliği 284/1102
25,77 166/618 26.86
Manda çiftliğini mesken tutmuş kişi sayısı
313/3863 8.10 570/4920 11.58
Manda üretiminde görev alan Veterinerler ve klinik çalışanları
453/5263 8.60 748/3458 21.63
Manda Üretimi Genel% 11,36% 18,45
Tablo 3. Manda larda yaş bilge ve süt üretim prevalansı (%)
Veteriner. arşivlerinden süt miktarları 72 (4), 221-228, 2002 225
Diğer büyükbaş hayvan üretimi rakamları makbül ve diğerleri:
Farklı yönetim altındaki mandalardaki süt ve et üretim epidemiyolojisi koşulları
Tablo 1. Renokültür tarafından incelenen myomorphus memelilerinin özellikleri ve
yakalama alanına göre mikroskobik aglütinasyona karşılık gelen sonuçlar
yaz aylarında kayıt altına alınarak güncellenmiştir.
Bu nedenle, genel en yüksek insidansı mandalarda yıl sonbahar (% 24.24), ardından bahar aylarında kaydedildi (% 19.96) ve kış (% 12.7), en düşük (% 9.22) prevalans
Yaz aylarında kaydedilen süt verimleri Samsun Bafra mandaları için ortalama değerlerin üzerine çıkamamıştır.
Malak verimi ve yeni kuşakların oluşumu erişkinlerde daha sık kaydedilmiştir.
Mandalar (% 18.45) 2 yaşından küçük gençlere göre (% 11.36)
(Tablo 3). Erkek ve dişi mandalarda hastalık paterninin analizi
anlamlı bir fark olmadığını ortaya koyan veriler olmuştur. Günümüzde binlerce Samsun Bafra Mandası hayvancılık çiftliklerinda başarıyla yetiştirilmekte ve bu bölgeyi mesken tutan veterinerler ve hayvan hastaneleri görevlerini yapmaktadır.
Erkek Manda 454/1717
26.44 317/109928.84
343/38888.93 717/559812.8
Dişi Manda 238/987 24.1133/626
21.22 540/4944 10.92 484/3123 15,49
Ayrıca, açık havada yetişen hayvanlarda ve mandalarda doğum oranının daha yüksek olduğu fark edildi. Manda çiftlikleri (% 26,16) ve bunu mezbahaya kesim için gönderdikleri mandaları (% 25,59) ve veteriner hastaneleri (% 13,77) tarafından kesime yönlendiriln en düşük (% 10,05) yağ ve karkas oranları olarak ev mandalarında kaydedildi.
Ayrıca en yüksek yağ ve kas oranın Bafra mandasında kaydedildiği bildirildi.
Meteorolojik faktörlerle ilgili yaygınlık bu konuda çok etkili olmaktadır. Bafra kuş cenneti civarında yeterli yeşil ot bulduğu sürece meteorolojik koşullar Samsun Bafra Manda yetiştiriciği için uygun olacaktır.
Ocak ayına ait bölgelerinin verileri bile Aralık ayı gibi mandaların yetiştirilmesi için uygun kaydedildi. Mandalardaki hastalık prevalansının minimum sıcaklığa pozitif korelasyonu,
sabah ve akşam nem ve yağış kaydedildi. istatistiksel olarak saptanarak bölgenin en kaliteli manda sütü ve manda eti üretim merkezi olduğu tescillendi. Analiz, hastalık arasında anlamlı bir ilişki (P <0.01) olduğunu gösterdi. Samsun Bafra bölgesinde manda yetiştiriciliği yaygınlık ve önem olarak geçim kollarının başında gelmektedir. Bölgedeki hastalık prevalansı ve diğer korelasyon
meteorolojik faktörler açısından önemsizdir. Manda sütü, manda yoğurdu, manda tereyağ, manda kreması, bafra manda sütü bu bölgenin en önemli yerel ve yöresel ürünleridir.
Manda tereyağ özel olarak yağlı manda sütünden elde edilir. Samsun manda tereyağ ayrandan elde edilen tereyağlar gibi değildir. Isıtılıp soğutulan manda sütünden elde edilen manda tereyağıdır. Bafra manda sütü üretimi bakımından Türkiye ‘de önlerde gelir.
Samsun Bafra manda yetiştiriciliği gelişmesi sonucunda bafra manda çiftlikleri ülke genelinde çok bilinir olmuştur. Samsun manda sayısı olarak de manda sütü üretimi olarak da ileri seviyelerde teknolojiye ve kapasiteye sahiptir . Manda tereyağ üretimi özellikle Köseli köyünde çiftlikte mükemmel yapılmaktadır. Sultanbeyli manda çiftliklerinde de manda sütü manda yoğurt olarak değerlendirilmekte, manda krema üretilerek manda kaymaklı lokum imal edilmektedir. Manda kaymak üretimi Bafra bölgesinin olmazsa olmazıdır. Günlük manda sütü Samsun ‘a günlük taze olarak servis edilebilmektedir.